قلعه الموت از اماکن گردشگری قزوین و از مهمترین قلعههای تاریخی ایران است، این قلعه در قرن پنجم هجری قمری پایگاه نظامی حسن صباح، بنیانگذار دولت اسماعیلیان و مخالف خاندان سلجوقی بود. گفته میشود که او به مدت ۳۵ سال در قلعه الموت زندگی میکرده است. قلعه الموت علاوه بر آنکه جاذبهای تاریخی است؛ طبیعتی زیبا و دیدنی دارد.
الموت از «ال» و «اَموت» تشکیل شده است که بخش اول از «آلوه» یا «اَله» بهمعنی عقاب گرفته شده و بخش دوم بهمعنی آموختن است. طبق برخی از روایات و افسانهها، یکی از پادشاهان دیلمی به وسیله یک عقاب از موقعیت قلعه مطلع میشود و پس از ساخت قلعه نام «آشیانه عقاب» را برای آن انتخاب میکند. اما به باور برخی دیگر «اموت» در گویش محلی گیل و دیلم بهمعنای «آموخت» و کلمه الموت به معنای «عقاب آموخت» است. همچنین ابن اثیر الموت را به معنی «تعلیم عقاب» در نظر گرفته است.
قلعه بالای صخرهای سنگی به ارتفاع ۲,۱۶۳ متر از سطح دریا واقع شده اما پلههایی سنگی (ححدود 400 پله) در مسیر ورودی آن ساخته شده است، به دلیل قرار گیری قلعه در ارتفاع بالا چشماندازهای طبیعی بینظیری مانند دشت گازرخان، دره الموت و رودخانه اندج دارد و مکان پرطرفداری برای عکاسان است. مساحت قلعه الموت بیش از ۲۰ هزار متر مربع است، در سال ۱۳۸۱ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید.
حسن صباح پس از آنکه از دربار ملکشاه سلجوقی طرد شد، برای فراگیری اصول مذهب اسماعیلیه به مصر رفت. او پس از بازگشت به ایران، به دنبال مکان مناسبی برای ادامه فعالیتهایش بود و در نهایت منطقه الموت را برگزید. طبق برخی از روایات هنگامی که در سال ۴۸۶ هجری قمری حسن صباح قلعه را تصرف کرد، مبلغ سه هزار دینار طلا را به حاکم رانده شدهاش پرداخت کرد. علت شهرت این قلعه حضور حسن صباح و یارانش در آن بوده است به همین دلیل «دژ حسن صباح» نیز نامیده میشود.
هلاکوخان مغول در سال ۶۵۴ هجری قمری، قلعه الموت را تصرف کرد، کتابخانه آن را به آتش کشید و آن را به تبعیدگاه تبدیل کرد. پس از مدتی تعدادی از پیروان اسماعیلیه دوباره قلعه را به تصرف خود درآوردند؛ اما خیلی نتوانستند مقاومت کنند. بنابر اسناد تاریخی، در دوره صفویان از این قلعه به عنوان زندان استفاده میشده است؛ البته پژوهشهای باستانشناسی نشان داده که الموت فقط زندان نبوده و افرادی با جایگاه اجتماعی خاص در آن زندگی میکردند. در زمان حکومت قاجاریه قلعه تخریب و از مصالح آن برای ساخت و ساز استفاده شد. علاوه بر این حفاری برای یافتن گنج و بلایای طبیعی نیز موجب تخریب بیشتر این قلعه شدند.
بناهای ارزشمند با تزیینات کاشیکاری در این محل یافت شدهاند که احتمالا باقی مانده آرامگاه حسن صباح هستند.همچنین بر اثر کاووشهای باستان شناسی بیش از ۱۰۰ هزار قطعه سفال در این منطقه کشف شده است.